Overleven met een reden

Hoe een moedig echtpaar tientallen weeskinderen een nieuwe toekomst geeft

(INTERVIEW DOOR GERRIT VAN DEN BERG)

'Aan het begin had ik helemaal geen zin in die ellende. Er waren honderden mensen omgekomen, maar ik ging gewoon wandelen om de Urang Utangs te zien. Ik was toch op vakantie. Daar denk ik nu nog vaak aan.'
Saskia Landman vertelt bewogen over haar eerste bezoek aan Bukit Lawang. Ze zit op de vrijstaande veranda terwijl haar man Sugianto in de keuken van het kleine restaurant iets te drinken pakt. In de grote speeltuin lopen enkele ganzen en in het vrolijk gekleurde oranje groene huis zien we een kleine jongen naar binnen lopen. Op het eerste gezicht zou niemand vermoeden dat dit een kinderweeshuis is waar tientallen kinderen een nieuw thuis vonden nadat ze hun ouders verloren bij een vreselijke overstroming in het dorpje Bukit Lawang in Indonesie.

Ze kijkt naar haar man, als ze begint te vertellen. 'Zoals je hebt gezien is Bukit Lawang tegen de rivier aangebouwd. Dat was jaren geleden ook al zo. Op twee november 2003 werd dat het dorp echter fataal.'

Het dorp is wereldwijd bekend als vertrekplek om de oerwouden van Sumatra in te gaan. Vlak bij het dorp staat het opvangcentrum voor Oerang Oetangs en de vele ecotoeristen vormen de belangrijkste bron van inkomsten voor het kleine plaatsje. De toeristen verblijven tussen de locals aan de rand van de rivier in kleine hotels of guesthouses. Een rivier waar men drinkwater uit haalt, in wast en die als vervoersmiddel dient voor toerist en bewoner: de kern van het dorp.

'Op een avond regende het hard en er stond een flinke wind. Sugianto hoorde de waarschuwingen dat er hoog water op komst was en dat er overstromingsgevaar was. Die waarschuwing kwam zo vaak. Hij woonde al zijn hele leven in het dorp en het was nooit echt zo overstroomd dat het gevaarlijk was. Bovendien brandde het licht nog, dat was een goed teken.'

Aanvankelijk negeerde Sugianto en vele anderen met hem de waarschuwingen, maar toen ze het water in de rivier zagen stijgen, de regen door bleef gaan en er opnieuw een waarschuwing kwam, besloot bijna iedereen te evacuuren naar een hoger gelegen gebied van de stad. Toen alle vrouwen, kinderen en ouderen daar in veiligheid waren, gingen de mannen terug om de waardevolle zaken uit de huizen te halen.

'Ze waren nog maar net bij de huizen toen ze een geluid hoorden alsof er tien helicopers overlogen'. Saskia's stem stokt even terwijl ze naar de keuken kijkt waar Sugianto nog bezig is. 'De watervloed stortte over het dorp. De meeste houten huizen werden direct meegesleurd en de stenen gebouwen verloren hun dak en ramen. Vanaf de hoogte keken de rest van de bewoners toe door de regen hoe de mannen van het dorp vochten tegen het water.'

Als door een wonder waren de meeste mannen nog in leven. In het water dreven de brokstukken van huizen en bomen en enkelen klampten zich vast aan wat ze zagen drijven. Maar een volgend gevaar dreigde.

'Normaal gesproken hoeft er in deze regio maar een kleine storm te zijn, een auto tegen een kabel aan te rijden of iets anders onbenulligs om te zorgen dat de stroom direct uitvalt. Toen op die avond een van de grootste stormen in jaren woedde, was het licht gewoon blijven branden. Dat betekende dat er nog steeds spanning op de kabels stond', vertelt Saskia Aan de tafel naast haar zit ondertussen Sugianto die meeluistert terwijl zij vertelt hoe hij het op wonderbaarlijke wijze heeft overleeft.

Door de kolkende watermassa werd de electricteitsmast omver gedrukt. Op het moment dat hij het water raakte stond het complete oppervlak onder stroom. Sugianto zat ondertussen klem onder een stuk hout en voelde dat hij langzaam naar beneden werd gedrukt. Omdat hij niet op deze manier wilde sterven, besloot hij de kabel met beide handen vast te pakken om het einde te bespoedigen.'
Ze vertelt hoe de enorme spanning op die kabel al zijn spieren op een bepaalde manier aanspanden waardoor hij los kwam uit zijn benarde positie en uit het water werd geslingerd. Hij kwam neer binnen de stenen muren van een hotel waar hij enige beschutting had. Toen hij bijkwam, besefte hij dat hij het overleefd had. Zijn leven was gered.

'Ik weet niet of jullie ergens in geloven, maar voor Sugianto is het duidelijk dat hij het overleeft heeft met een reden. Honderden mensen kwamen om. Veel kinderen werden die dag wees. Hij kende veel van die gezinnen en nu zijn wij bezig om hen een beter leven te geven.

Enkele maanden na de ramp, bracht Saskia een vakantiebezoek aan Bukit Lawang. Ze werkte op dat moment als vrijwilliger bij een tehuis voor kinderen ergens op Java. Het werk daar greep haar aan en ze zat vol met gedachten. In de weken ervoor had ze het aanbod gekregen om de leiding over te nemen van dit project. Daar ging ze de komende weken in Nederland over nadenken, maar voordat ze ging eerst even een korte vakantie in Bukit Lawang. Op dat moment had ze geen idee wat er gebeurt was.

'En dan kom je in een dorp dat voor een belangrijk deel verwoest is en dat net begint met de wederopbouw. Mensen wonen in tenten, het is een modderboel, maar vooral aangrijpend waren de verhalen van de mensen, de trauma's die ze hebben opgelopen en de velen die ze hebben verloren. Ik ben wel de jungle ingegaan toen. Later heb ik nog wel nagedacht hoe ik dat heb kunnen doen, maar volgens mij is het wel goed dat ook na zo'n ramp het toerisme doorgaat. Anders zijn die mensen dubbel getroffen als ze ook hun belangrijkste bron van inkomsten kwijtraken.'

De jungletocht maakt echter niet zoveel indruk als de toevallige ontmoeting die ze heeft met Sugianto Hij vertelt over de ramp, over zijn leven en ze hebben urenlange goede gesprekken. Na haar vertrek houden ze contact.

In de maanden daarna wordt het contact intensiever. Na een lange periode van kennismaken, plannen maken en weer wijzigen, besluiten ze samen te proberen om de kinderen van het getroffen dorp te helpen. Ondertussen is het echter wel drie jaar na de ramp. In al die tijd is er nauwelijks iets gebeurd voor de kinderen. De (buitenlandse) hulpgelden voor het dorp zijn deels verduistert en de nieuwe gebouwen die wel zijn neergezet voldoen niet. De weeskinderen verblijven soms bij (verre) familie of op steeds wisselende adressen. Soms zwerven ze op straat en veel van hen zijn gestopt met school.

'Al die tijd had Sugianto geprobeerd om de kinderen te helpen en in de gaten te houden. Veel andere overlevenden deden het ook, maar het is hier al moeilijk om zelf het hoofd boven water te houden. Samen besloten we om in Nederland te gaan werken om het geld bij elkaar te krijgen om een weeshuis te bouwen. De overheid kon of wilde niets doen en wij wilden graag zelf iets doen zonder grote bureaucratische organisatie achter ons.'

In Nederland werkte het echtpaar de klok rond. Saskia ging lesgeven en nam 's avonds een administartief baantje. Sugianto ging werken in een tuincentrum en samen spaarden ze zo in korte tijd een bedrag bij elkaar om de grond te kopen. Ze gingen terug om de grond te kopen en om de plannen ter plekke verder uit te werken. Er was meer geld nodig voor de bouw en ze beseften dat ze met hun werk alleen het niet zouden redden. Terug in Nederland werd en stichting opgericht om te helpen geld in te zamelen en ondertussen werkten ze verder voor het weeshuis.

'Toen we nog maar enkele maanden terug waren, hoorden we via contactpersonen die de kinderen in de gaten hielden dat het verkeerd ging. Enkele kinderen gingen nu echt zwerven en raakten op het verkeerde pad. Toen besloten we dat we niet meer konden wachten. We gingen direct terug naar Indonesie. Hoewel we niet genoeg hadden voor alle plannen, konden we beginnen.'

In korte tijd werd een begin gemaakt met de bouw, allereerst werd een bungalow gebouwd waar het echtpaar samen met de kinderen in gingen wonen die het meeste risico liepen. Ondertussen werd begonnen met de bouw van het weeshuis zelf.

'Daar heeft echt iedereen in het dorp zich voor ingezet. Ongelofelijk. Normaal gesproken duurt het bouwen hier lang en neemt men veel pauzes. Niet toen het om het weeshuis ging, de bouw ging zeven dagen per week door', vertelt Saskia. 'Iedereen zag dat er haast was.'

Na de oplevering zijn ze begonnen met het toelaten van de kinderen. Het kleine groepje dat al woonde in de bungalow was er al en sindsdien komt er om de week iemand bij. Zo kunnen de kinderen langzaam wennen. Aangezien de kinderen vaak niemand meer hebben en op straat hun eigen keuzes maken, moeten ze ook zelf kiezen of ze wel in het weeshuis willen wonen. Die keuzevrijheid is erg belangrijk.

'Dat kan soms ver gaan', vertelt ze, 'een paar maanden geleden hadden we een gesprek met een jongentje van negen. Hij woont al een tijd op straat of bij oude kennissen van zijn ouders. Naar school gaan doet hij al een jaar niet meer. Geen zin zoals dat gaat op die leeftijd en zeker in die omstandigheden. Bij ons hebben we de regel dat elk kind naar school moet en ook de extra lessen moet volgen die we geven. Toen we dit met hem bespraken, zei hij 'Dan doe ik het niet'. 'Prima, dat is jouw keus.' heb ik tegen hem gezegd. Het is ook zijn leven.'

Een paar dagen later kwam de jongen terug en zei dat hij toch wel naar school wilde. Het leven in het weeshuis was toch beter dan een zwervend bestaan en dan nam hij die vervelende school maar op de koop toe.

Over een paar maanden is het weeshuis vol tot de maximale capacitiet van 47 kinderen. Ondertussen worden de voorbereidingen getroffen voor verdere lessen voor de kinderen. Houtbewerking en kleding maken staan op het programma om de kinderen een manier te geven om in hun levensonderhoud te voorzien. Met de zorg voor deze groep kinderen hebben Saskia en Sugianto een dagtaak en levensvervulling waar ze met bewonderingswaardig positivisme tegenover staan.

'Nee, spijt hebben we nooit gehad. Misschien hadden we wel een paar weken vrij moeten nemen voor we echt met het weeshuis begonnen. Dan hadden we geestelijk en lichamelijk tot rust kunnen komen. Een vakantie zit er nu niet meer in. Maar we hebben nooit getwijfeld of we dit moeten doen en sindsdien hebben we er een goed gevoel over. Met die kinderen in nood, is het ook onmogelijk om aan de kant te blijven staan.'




(PS. Dit 'interview' was uiteraard geen interview op het moment dat het plaatsvond. Het was een gewoon gesprek van mens tot mens tussen Saskia, Lydia en ondergetekende. Het verhaal dat ze vertelde en het voorbeeld dat zij en haar man voorleven, blijft echter door onze hoofden spelen. Daarom zocht ik naar een manier op het op een kleine wijze toch iets meer bekendheid te geven.
Dit interview heb ik uitgewerkt zonder aantekeningen en pas ruim anderhalve week na de ontmoeting. Er zitten ongetwijfeld fouten in. Die zijn mij te verwijten.
Wil je meer informatie over dit weeshuis en misschien weten hoe je hun inspanningen financieel kunt ondersteunen, kijk dan op:
www.kindertehuisbukitlawang.nl

vriendelijke groet,
Gerrit)